Tuesday, May 28, 2013

150 aña abolishon di sklabitut, ko’i selebrá?


E aña aki ta kumpli 150 aña ku a abolí sklabitut den Reino Hulandes promé di yüli 1863. E atenshon ku tin pa e fecha aki na Hulanda a pari hopi fruta. Tula the Revolt , e pelíkula internashonal tokante nos lantamentu di katibu por ehèmpel tin su estreno yüli awor. Pero kiko di nos mes hendenan? Paso e fecha promé di yüli no tin masha nifikashon pa nos hendenan. Na Kòrsou no ta hasi masha ku e fecha ei. Akinan ta e lantamentu di katibu di 1795 ku a kuminsá 17 ougùstùs ta inspirá pa para ketu na historia di sklabitut. Na Sürnam al kontrario promé di yüli ta un dia di fiesta grandi, pa basta aña kaba.
Djaweps 30 mei awor lo presentá plannan na Kas di Kòrsou na Den Haag. Valika Smeulders lo duna un charla basá riba su estudio di manera di para ketu na sklabitut na Ghana, Sürnam i Kòrsou.

Mas di 10 aña kaba Sürnamnan bibá na Hulanda a logra pone e fecha 1 yüli riba kalènder ofishal aki tambe. Ta p’esei tin tantu kos aña aki i no por ehèmpel na 1995, ku a selebrá 200 aña di Lantamentu di Katibunan tantu na Kòrsou komo un tiki aki na Hulanda.  Munisipio Amsterdam a pone plaka disponibel pa durante e aña aki ‘Stimulá mas tantu hende posibel na Hulanda, pero sigur na Amsterdam, pa  para ketu na e parti skur aki di nos historia komun, selebrá libertat hañá promé di yüli i traha na un futuro huntu igual i sin diskriminashon.’ .Awe mainta wethouder Andre van Es di Amsterdam den un desayuno ku prensa a pone énfasis na esaki. Su fundashon Slavernijherdenking 2013 tin e enkargo pa kordiná tur aktividat e aña aki.
John Leerdam ku ta miembro di e direktiva di Fundashon Slavernijherdenking 2013 a purba inkorporá nos hendenan tambe den e selebrashon. Último añanan aki a kuminsá lanta un tiki interes pa 1 yüli na Kòrsou pero e no tin masha forsa. No por kompar’é ku e nifikashon ku Dia di Tula, manera sa yama 17 ougùstùs tin pa Kòrsou.

Katibu di Shon na Amsterdam
Pa lanta mas interes Leerdam a boga pa tin algun aksènt antiano promé di yüli awor.
Mainta tin e konmemorashon ofishal na Oosterpark na Amsterdam, pero anochi den Stadschouwburg tin estreno di Katibu di Shon, e promé ópera na Papiamentu di Tania Kross. E kantante nase na Korsou a tuma inisiativa pa traha un ópera na Papiamentu tokante sklabitut. A basa e obra riba e novela Katib’i Shon di Carel de Haseth i eksperenshanan personal di Tania Kross. Randal Corsen a areglá e ópera ku ta primintí di bira algu eksepshonal. Di e manera aki ta purba di haña nos hendenan interesá pa bishita algu promé di yüli. Opera no ta un disiplina masha popular pero ta un komienso.

Pero komo ku henter aña e fiesta di hubileo ta sigui, a sòru pa dia 17 di ougùstùs, dia di Lantamentu di Katibu di 1795 tambe tin algu,. E aña aki e konmemorashon ofishal ta tuma lugá durante Grachtenfestival na Amsterdam. Paso banda di 150 aña abolishon di sklabitut Amsterdam ta selebrá tambe 400 aña di eksistensha di e famoso kanalnan na Amsterdam manera Herengracht in Keizersgracht. E kasnan ku ta duna e kanalnan aki nan grandesa tin un lenk direkto ku sklabitut: hopi doño di e kasnan aki a gana nan plaka ku bendementu di katibu. P’esei sigun Leerdam ta bon ku durante selebrashon di e 400 añanan aki, para ketu 17 ougùstùs na e lucha ku Tula a kuminsá  e fecha ei. Rumannan Martina lo tin un konsierto i Izaline Calster lo presentá su obra teatral musikal basá riba e leyenda di Buchi Fil I Mosa Nena.

Banda di músika lo tin mas asento di Korsou i nos islanan durante e aña aki. Durante e desayuno awe mainta por ehèmpel Olga Orman di Simia Literario a duna John Leerdam un ehemplar di nan buki di poesia Topa Tula ku a sali e aña ki.  (potret)
Ta spera ku tantu atenshon e aña aki pa sklabitut resultá den mas atenshon di públiko general na Hulanda, e Hulandesnan pa e historia aki.